Tradition in devotional epithalamia by Stanisław Teodor Piotrkowczyk
DOI:
https://doi.org/10.13173/WS.67.1.121Schlagworte:
Stanisław Teodor Piotrkowczyk, occasional literature, devotional (pious) epithalamia, ancient tradition, biblical tradition, panegyricAbstract
The present paper analyses the seventeenth-century devotional (pious) epithalamia written by Stanisław Teodor Piotrkowczyk (c. 1625–1674/75), Polish poet and Krakow printer, on the occasion of his sisters’ vows. The aim of the article is to show that Piotrkowczyk combined Christian, pagan, and biographical elements in panegyrics and referred to the medieval tradition of epithalamia modelled on the Songs of Songs and Psalms 44 (45), as well as secular epithalamia. Although the poet imitated the rules of creating secular wedding songs, he nevertheless created a different quality of panegyrics — spiritual epithalamia, which were laudations of women who rejected worldly comforts and decided to live a vita contemplativa. In his occasional verses, Piotrkowczyk emphasised the sacred dimension of the monastic life and how it enabled internal improvement and, through spiritual effort, a gradual approach to God and union with Him.
Literaturhinweise
Biblia w przekładzie ks. J. Wujka z 1599 r. 2000. Introduction by Janusz Frankowski. 5th edn. Warszawa.
Bieńkowski, Tadeusz. 1972. Antyk – Biblia – Literatura: Antyczne i biblijne inspiracje oraz symbole. In Pelc, Janusz (ed.), Problemy literatury staropolskiej: Seria pierwsza, 307–354. Wrocław.
Bieńkowski, Tadeusz. 1976. Antyk w literaturze i kulturze staropolskiej (1450–1750): Główne problemy i kierunki recepcji. Wrocław.
Borkowska, Małgorzata. 2005. Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej: Polska Centralna i Południowa. Vol. 2. Warszawa.
Curtius, Ernst Robert. 1997. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze. Translated and edited by Andrzej Borowski. 2nd edn. Kraków.
Czechowicz Agnieszka. 2009. Katolicyzm sarmacki. In Hanusiewicz-Lavallee, Mirosława (ed.), Humanitas i Christianitas w kulturze polskiej, 191–222. Warszawa.
Dmitruk, Krzysztof. 1985. Problemy publiczności literackiej w dawnej Polsce. In Dziechcińska, Hanna (ed.), Publiczność literacka i teatralna w dawnej Polsce, 7–38. Warszawa.
Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku. 2016. Nowicka-Jeżowa, Alina (ed.). Vol. 7. Warszawa.
Dziechcińska, Hanna. 2002a. Hagiografia. In Michałowska, Teresa & Otwinowska, Barbara & Sarnowska-Temeriusz, Elżbieta (eds.), Słownik literatury staropolskiej: Średniowiecze – renesans – barok, 298–302. Wrocław.
Dziechcińska, Hanna. 2002b. Wzory osobowe. In Michałowska, Teresa & Otwinowska, Barbara & Sarnowska-Temeriusz, Elżbieta (eds.), Słownik literatury staropolskiej: Średniowiecze – renesans – barok, 1060–1066. Wrocław.
Estreicher, Karol. 1912. Bibliografia polska. Vol. 24. Kraków.
Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej. 2016. Dąbkowska-Kujko, Justyna (ed.). Vol. 6. Warszawa.
Glosa św. Teresy, ms. Jagiellonian Library, sig 3650, card 2.
Głowa, Anna. 2014. Wieniec. In Gigilewicz, Edward (ed.), Encyklopedia katolicka, vol. 20, col. 532. Lublin.
Graves, Robert. 1992. Mity greckie. Translated by Henryk Krzeczkowski, introduction by Aleksander Krawczuk. Warszawa.
Grimal, Pierre. 1987. Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław.
Hanusiewicz, Mirosława. 2005. Polskie barokowe przekłady i adaptacje ‘Glosy’ św. Teresy z Avila. In Nowicka-Jeżowa, Alina & Prejs, Marek (eds.), Barok polski wobec Europy: Sztuka przekładu (Materiały międzynarodowej konferencji naukowej w Warszawie, 15–17 września 2003 roku), 241–257. Warszawa.
Hernas Czesław. 1998. Barok. Warszawa.
Hezjod. 1919. Tarcza Heraklesa. Translated by Artur Górski. Warszawa.
Homer. 1954. Iliada. Translated by Franciszek Ksawery Dmochowski. Critical revision by Tadeusz Sinko (Biblioteka Narodowa I, 17). Wrocław.
Juszyński, Michał Hieronim. 1820. Dykcjonarz poetów polskich. Vol. 2. Kraków.
Kaczor-Scheitler, Katarzyna. 2005. Mistycyzm hiszpański w piśmiennictwie polskich karmelitanek XVII i XVIII wieku. Łódź.
Kaczor-Scheitler, Katarzyna. 2010. Pochwała norbertanek krakowskiego klasztoru na Zwierzyńcu na przykładzie ‘Wezwania Oblubienic nowych na gody’ Marcina Rostkowicza. In Płachcińska, Krystyna & Kuran, Michał (eds.), Miscellanea literackie i teatralne (od Kochanowskiego do Mrożka): Profesorowi Janowi Okoniowi przez przyjaciół i uczniów na 70. urodziny zebrane, vol. 1, 332–349. Łódź.
Kaczor-Scheitler, Katarzyna. 2014a. Antyczna przestrzeń w epitalamium Stanisława Teodora Piotrkowczyka pt. ‘Akt weselny na nigdy niezwiędłej Górze Karmelu’. Świat Tekstów: Rocznik Słupski 12. 5–22.
Kaczor-Scheitler, Katarzyna. 2014b. Poetycki obraz ‘godów duchowych’ Teresy Anny od św. Józefa na podstawie ‘Aktu weselnego na nigdy niezwiędłej Górze Karmelu’ Stanisława Teodora Piotrkowczyka. In Buszewicz, Elwira & Smagacz, Arkadiusz (eds.), Czterysta lat karmelitanek bosych w Polsce: Wkład mniszek karmelitańskich w polską historię, kulturę i duchowość (Księga jubileuszowa), 163–181. Kraków.
Kaczor-Scheitler, Katarzyna. 2020a. Polish Catholic religious culture in the post-Tridentine era. Poznańskie Studia Teologiczne 36. 253–275.
Kaczor-Scheitler, Katarzyna. 2020b. Post-Tridentine Catholic piety and forms of devotional practices in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Poznańskie Studia Teologiczne 37. 133–155.
Kaczor-Scheitler, Katarzyna. 2020c. ‘Wieniec białoczerwony lilijowy…’: Staropolskie epitalamium nabożne Stanisława Teodora Piotrkowczyka. In Kuran, Michał (ed.), Fons omnis honesti – o literaturze w służbie wartości: Tradycja antyczna, kultura ziemiańska, encyklopedyzm i komunikacja (Studia ofiarowane Profesor Marii Wichowej w 70. rocznicę urodzin i 45. rocznicę pracy naukowej i dydaktycznej), 185–201. Łódź.
Kadłubek, Wincenty. 1974. Kronika polska. Translated by Kazimierz Abgarowicz and Brygida Kürbis. Introduction and commentary by Brygida Kürbis. Warszawa.
Katullus. 1956. Poezje. Translated by Anna Świderkówna. Edited by Jerzy Krókowski (Biblioteka Narodowa II, 105). Wrocław.
Kochanowski, Jan. 1983. Dzieła wszystkie. Edited by Maria Renata Mayenowa, Lucyna Woronczakowa, Jerzy Axer & Maria Cytowska. Vol. 2. Wrocław.
Kopaliński, Władysław. 1997. Słownik mitów i tradycji kultury. Warszawa.
Krzywy, Roman. 2007. Wstęp. In Samuel Twardowski, Epitalamia (Biblioteka Dawnej Literatury Popularnej i Okolicznościowej, 1), edited by Roman Krzywy, 5–23. Warszawa.
Księga imion i świętych. 1998. Edited by Henryk Fros, Franciszek Sowa. Vol. 3. Kraków.
Kubiak, Zygmunt. 1999. Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa.
Kuran, Michał. 2014a. Kazania upamiętniające przyjęcie święceń duchownych przez synów i córki szlachty związanej ze Wschową (wybrane przykłady z rodzin Gurowskich i Mycielskich). In Klint, Paweł & Małkus, Marta & Szymańska, Kamila (eds.), Rycerze – szlachta – ziemianie: Szlachetnie urodzeni na ziemi wschowskiej i pograniczu wielkopolsko-śląskim, 315–332. Wschowa.
Kuran, Michał. 2014b. Tryumf Taidy ogłoszony: O diariuszu obłóczyn u dominikanek lwowskich księżnej Teofili Wiśniowieckiej w 1753 roku. Tematy i Konteksty 4(9). 268–290.
Lausberg, Heinrich. 2002. Retoryka literacka: Podstawy wiedzy o literaturze. Translated, edited and introduction by Albert Gorzkowski. Bydgoszcz.
Lowe, Kate. 1998. Secular brides and convent brides: Wedding ceremonies in Italy during the Renaissance and Counter-Reformation. In Dean, Trevor & Lowe, Kate J. P. (eds.), Marriage in Italy 1300–1650, 41–65. Cambridge.
Lurker, Manfred. 1989. Słownik obrazów i symboli biblijnych. Translated by Kazimierz Romaniuk. Poznań.
Łukarska, Beata. 2018. Religijność sarmacka w przekazie piśmiennictwa polskiego XVII i XVIII wieku: Zarys monograficzny i antologia tekstów źródłowych. Częstochowa.
Mroczek, Katarzyna. 1986. Epitalamium staropolskie. Pamiętnik Literacki 77. 85–100.
Mroczek, Katarzyna. 1989. Epitalamium staropolskie: Między tradycją literacką a obrzędem weselnym. Studia Staropolskie 55.
Mroczek, Katarzyna. 1990. Epitalamium. In Michałowska, Teresa & Otwinowska, Barbara & Sarnowska-Temeriusz, Elżbieta (eds.), Słownik literatury staropolskiej: Średniowiecze – renesans – barok, 183–187. Wrocław.
Ms. Jagiellonian Library, sig 3642 (year 1741).
Niewęgłowski, Wiesław Aleksander. 1999. Leksykon świętych. Warszawa.
Nieznanowski, Stefan. 1965. O poezji Kaspra Miaskowskiego: Studium o kształtowaniu się baroku w poezji polskiej. Lublin.
Nowicka-Jeżowa, Alina. 2009–2011. Barok polski między Europą i Sarmacją. Part I (Profile i zarysy całości). Warszawa.
Obremski, Krzysztof. 2003. Panegiryczna sztuka postaciowania: August II Mocny (J. K. Rubinkowski, ‘Promienie cnót królewskich…’). Toruń.
Ocieczek, Renarda. 1982. Sławorodne wizerunki: O wierszowanych listach dedykacyjnych z XVII w. Katowice.
Owidiusz. 1995. Metamorfozy. Translated by Anna Kamieńska. Edited by Stanisław Stabryła (Biblioteka Narodowa II, 76). Wrocław.
Pelc, Janusz. 1997. Ogrody jako miejsca szczęśliwe. Barok: Historia – Literatura – Sztuka 4, no. 1(7). 11–32.
Piotrkowczyk, Stanisław Teodor. 1645. Oświadczenie wrodzonej braterskiej miłości wiecznego Chrystusa Oblubienicy Jej Mości Pannie Barbarze Piotrkowczykównie do klasztoru panien zakonu Dominika Świętego na Gródek w Krakowie wstępującej, przez Stanisława Piotrkowczyka, stud[entem] poës[eos] sławnej Akademii Krakowskiej ofiarowane. Roku Pańskiego 1645. Dnia 24. września. Kraków.
Piotrkowczyk, Stanisław Teodor. 1646. Wieniec białoczerwony liliowy, Jej Mości Pannie Agnieszce Piotrkowczykównie, rodzonej swej ukochanej Pannie Siostrze przez Stanisława Piotrkowczyka na dzień obłóczyn, w klasztorze panien zakonnych na Gródku, Reguły Dominika Świętego w Krakowie, oddany. Roku Pańskiego 1646. Dnia 29 lipca. Kraków.
Piotrkowczyk, Stanisław Teodor. 1647. Świat pogardzony od Jej Mości Panny Kunegundy Piotrkowczykówny, rodzonej swojej ukochanej Panny Siostry, przez szczęśliwą professyją w zakonie Dominika Świętego, w Krakowie na Gródku, 1647 roku, dnia 11 sierpnia uczynioną, przez Stanisława Teodora Piotrkowczyka krótko opisany. Kraków.
Piotrkowczyk, Stanisław Teodor. 1648. Akt weselny na nigdy niezwiędłej górze Karmelu Jej Mości Panny Teresy Anny od Świętego Józefa, Piotrkowczykówny, rodzonej swojej kochanej Siostry, z Oblubieńcem Chrystusem Panem, na dzień strasznych oddawania Bogu ślubów, w Klasztorze Panien Zakonnych Teresy Świętej w Krakowie, w kościele Marcina Świętego sprawowany, a przez Stanisława Teodora Piotrkowczyka, studenta na ten czas monacheńskiego miejscem odległego, wrodzonym jednak afektem przytomnego, krótko opisany. Roku 1648. Dnia 6. kwietnia. Kraków.
Przybyłowicz, Olga Miriam. 2013. ‘Pamięć obłóczyn kożdy probantki’: Ceremonia obłóczyn w świetle rękopisu ‘Modus suscipiendi novitias ad habitum S. Clarae’ z 1600 r. z klasztoru klarysek gnieźnieńskich. Hereditas Monasteriorum 2. 179–193.
Ptak-Korbel, Wanda & Wawrykiewicz, Zofia. 1981. Piotrkowczyk Stanisław Teodor. In Rostworowski, Emanuel (ed.), Polski słownik biograficzny, vol. 26, 444. Wrocław.
Rostkowicz, Marcin Ryszard. 1623. Wezwanie Oblubienic nowych na gody zacne od Chrystusa Pana, do Prześwietnego Zakonu Premonstrateńskiego na Zwierzyńcu. Dnia czternastego maja roku 1623. Za J. M. Ks. Macieja Zagórskiego, proboszcza tegoż miejsca. Kraków.
Szczukowski, Ireneusz. 2008. ‘Ludzie teraz radzi do ogrodów chodzą’: Hermeneutyka ‘rajskich’ znaków w literaturze religijnej XVII i XVIII w. Barok: Historia – Literatura – Sztuka 15(2). 91–104.
Ślękowa, Ludwika. 1991. Muza domowa: Okolicznościowa poezja rodzinna czasów renesansu i baroku. Wrocław.
Trębska, Małgorzata. 2010. Świeckie mowy obłóczynowe a ceremoniały zakonne w XVII wieku. Napis 16. 123–137.
Trębska, Małgorzata. 2011a. Odważna Judyt i mężna w Bogu Amazonka, czyli o walce duchownej w staropolskich oracjach obłóczynowych. In Pawlak, Wiesław & Piskała, Magdalena (eds.), Wojny, bitwy i potyczki w kulturze staropolskiej, 373–386. Warszawa.
Trębska, Małgorzata. 2011b. Stanisława Sarbiewskiego oddawanie panny do zakonu na tle tradycji świeckich mów weselnych. In Choptiany, Michał & Ryczek, Wojciech (eds.), Studia rhetorica, 245–258. Kraków.
Tufte, Virginia. 1970. The poetry of marriage: The epithalamium in Europe and its development in England. Los Angeles.
Tutak, Kinga. 2013. O dedykacjach w drukach polskich XVI i XVII w. (grafia i interpunkcja). (Biblioteka “LingVariów”, 16.) Kraków.
Wimmer, Jan. 1965. Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku. Warszawa.
Zamarovský, Vojtech. 1998. Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Translated by Jacek Illg, Lucyna Spyrka & Joanna Wania. Katowice.
Veröffentlicht
Zitationsvorschlag
